Rijker Leven met Henco Ouwendijk
Julia Schipper
“Wat mij hoop geeft is dat er uiteindelijk wel iets wordt gedaan met het onrecht wat deze mensen is aangedaan.” De 28-jarige Henco Ouwendijk is data-analist, heeft een studie Economie afgerond in Groningen maar woont alweer een tijdje in Rotterdam. Hij is erg geraakt door moderne slavernij.
Wat is de zin van jouw leven?
“Ik zie zingeving als een dynamiek, als een proces. Het leven heeft dus niet één doel maar het vraagt elk moment iets van je. Je kunt zelfs als slaaf in een concentratiekamp nog steeds een roeping hebben en vervullen. Het leven vraagt ook op dat moment iets van je. Zingeving gaat volgens Viktor Frankl niet alleen om hoe je die levensvragen beantwoordt maar ook om de verantwoordelijkheid over de oplossingen die je kiest. Voor mij draait dat om het leiden van waardevol leven. De vraag is waar je die waarde vandaan haalt. Ik ben zelf opgegroeid in een christelijke omgeving, waar je van jongs af aan wordt geconfronteerd met de vraag ‘waarom ben je hier op aarde?’ Ik probeer in mijn leven de eer te geven aan wat ik dan God noem. Daarnaast probeer ik om te kijken naar de mensen om mij heen en ze op een integere en respectvolle manier te behandelen.
Naast de juiste intentie is ook de juiste inzet belangrijk. Iedereen heeft talenten. Je mist naar mijn mening ook je levensdoel als je probeert om op een zo’n passief mogelijke manier door het leven te wandelen. Het is van belang dat je om je heen kijkt waar je iets kan bijdragen om deze samenleving een betere plek te maken.
In mijn leven is er een ding waar ik erg door geraakt ben, namelijk moderne slavernij. Op dit moment worden naar schatting zo’n veertig miljoen mensen gedwongen om iets te doen wat ze eigenlijk niet willen doen. Dat is de schaduwkant van ons economische systeem met zijn mondiale productieketens. We hebben geen relatie meer met de mensen die de producten maken die wij gebruiken. Dat raakt de kern van je menselijkheid.”
Wanneer raakte je dit zo?
“Tijdens mijn master was ik al bezig met de vraag ‘hoe maak je arme landen rijk?’ Toen was ik vooral op een intellectuele manier geïnteresseerd in dit vraagstuk. Ik vind het interessant om te analyseren hoe we economische en juridische constructen gebruiken. Een goed voorbeeld van zo'n construct is een grens. Je hoort vaak dat die is bedoeld om mensen buiten te houden, maar in werkelijkheid functioneert de grens vooral om onze welvaart binnen te houden. Er lijden veel mensen in de wereld omdat wij onze welvaart niet willen delen. Dat staat even los van het feit dat er ook veel armoede in de wereld is omdat mensen geen eigen verantwoordelijkheid nemen. Wij zijn dus als westerse samenleving medeverantwoordelijk voor een systeem wat mensen uitbuit en bewust arm houdt. Het gevoel voor onrecht was er altijd al wel, maar het is denk ik sinds een jaar of twee dat ik echt geraakt werd door het onrecht van anderen.
Ik weet nog goed dat ik een aflevering zag van Keuringsdienst van waarde over het productieproces achter tomatenpuree. In deze aflevering werd aangetoond dat de maffia in Italië mensen uit onveilige landen lokt en op een slinkse manier dwingt tot levenslange uitbuiting in de tomatenindustrie. Ik vind het zo onwerkelijk dat er nu nog steeds producten in onze supermarkten liggen die onder bizarre omstandigheden zijn geproduceerd. Het is gewoon nu niet mogelijk om een slaafvrij leven te leiden, zelfs als je daar je leven volledig op zou focussen. Zelfs een bedrijf als Tony’s Chocolonely, dat gericht is op slaafvrije chocola, geeft aan dat het voor hen nu niet mogelijk is om op grote schaal slaafvrije chocolade te verkopen. Ik vind het heftig dat ons huidige onderwijscurriculum er nauwelijks aandacht aan schenkt dat er miljoenen slaven voor onze samenleving werken.
Wat betreft het nadenken over zingeving, ervaar jij je christelijke opvoeding als een belemmering of juist als een bevrijding?
“Ik ben in een reformatorische omgeving opgegroeid. Dat heeft mooie en minder mooie kanten. Ik waardeer dat deze mensen heel radicaal in het geloof staan, maar heb ook veel moeite met hun absoluutheid wat wel een goed leven is en wat niet. Dat is heel zwart-wit. Voor individuen die net buiten de lijntjes kleuren of heel kritisch in het leven staan is dat heel lastig en belemmert dat zeker. Maar ik ken ook mensen die de strikte leefregels waarderen omdat het houvast en structuur geeft.
Het is in zijn algemeenheid heel fijn om omringd te worden door mensen die precies hetzelfde denken als jij. Uiteindelijk geven ze ook in de reformatorische wereld God de grootste eer en zorgen ze goed voor hun naasten. Ook daar zijn ze radicaal in. Hoewel ze het begrip ‘naasten’ misschien wat ruimer zouden moeten opvatten, zijn er denk ik maar heel weinig mensen op aarde die meer voor hun naasten over hebben. Het is ook niet voor niets dat gemiddeld genomen mensen op de Biblebelt zichzelf het hoogste gelukcijfer geven. Die onderlinge verbinding zorgt voor hechte gemeenschappen. Het verbinden van een gemeenschap is denk ik een van de manieren om aan je roeping te voldoen.”
Is het verbonden zijn aan een gemeenschap dan ook een voorwaarde om aan je roeping te voldoen?
“Niet een voorwaarde, wel een van de uitgangspunten. Het boek ‘De tweede berg’ van David Brooks spreekt over hoe de samenleving aan zijn roeping kan voldoen. De eerste berg is de ik-gerichte ontwikkeling en de tweede berg is de plek waar mensen op zoek zijn naar de roeping in hun leven en daarin heel bewust de verbinding aangaan met anderen. Brooks geeft een aantal voorbeelden om aan een roeping te voldoen. Een manier om aan een roeping te voldoen is onderdeel worden van een hechte gemeenschap.”
Sta je al op de tweede berg of ben je nog op weg naar de top?
“Lastig om van mezelf te zeggen. Ik heb het idee dat de ambities die bij de eerste berg horen een stuk minder spelen voor mij. Maar de gedrevenheid die bij de tweede berg hoort, zie ik nog niet genoeg terug bij mezelf. Ik sta met één been op beide bergen.
Hoe komt dat?
“Ik probeer beide bergen nog te veel na te streven. Ik heb nog niet helemaal helder wat mijn roeping op dit moment exact is en dat maakt dat ik nog niet volledig alles kan opofferen. Daarnaast zijn we ook allemaal mens en we hebben allemaal iets van het kwaad in ons. Dat maakt dat je ook af en toe terug valt in oude patronen van egoïsme. Dat is een blijvende strijd voor mij.”
Moet je dat uiteindelijk ook willen? Is het niet beter om het in evenwicht te houden?
“Het vraagt veel opoffering om volledig aan je roeping te voldoen. Dat kan je niet op ieder moment van je leven doen. Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar je eigen jonge kinderen achterlaten omdat het nou eenmaal jouw roeping is om in Afrika de armoede te bestrijden. Het is op dat moment ook een roeping om je kinderen op te voeden. Ik denk dat het dus heel erg afhankelijk is van de situatie waarin je je bevindt.”
"In een volledig zinvol leven kan ik mijn eigen gevoelens en verlangens wegcijferen ten gunste van die van mijn naasten, op zo'n manier dat ik niet hoef in te boeten op mijn eigen waardigheid en tevredenheid."
Wat moet er in jouw leven veranderen om je leven volledig zinvol te maken?
“In een volledig zinvol leven kan ik mijn eigen gevoelens en verlangens volledig wegcijferen ten gunste van de gevoelens of verlangens van mijn naaste(n), maar wel op zo'n manier dat ik niet hoef in te boeten op mijn eigen waardigheid en tevredenheid. Het is namelijk ook belangrijk om voor je eigen geest en lichaam te zorgen. Anders mis je ook een deel van je roeping. Maar ik denk dat het een utopie is om dat nu te realiseren. Dat neemt niet weg dat we er toch naar moeten streven. Ik merk bij mezelf dat ik nog te veel mijn eigen leven leidt en te weinig radicale keuzes maak om het onrecht waar ik, als onderdeel van deze samenleving aan mee werk, te stoppen. Ik zou daar meer tijd, geld en energie in willen steken.
Wat gebeurt er als je je roeping niet vervult?
“Viktor Frankl maakte in zijn boek ‘De zin van het bestaan’ een vergelijking met een schaakspel. In het schaakspel is er geen beste zet. De beste zet hangt altijd af van de context, de andere stukken op het schaakbord. Dat is in het leven ook zo. Als je een roeping ervaart, kun je daar een (levens)taak van maken, maar je kunt ook je roeping negeren en een andere ‘zet’ doen. Dat wil niet zeggen dat je dan het schaakspel gelijk verliest. Je kunt dingen herstellen in een volgende zet. Echter, er zijn zetten met een dodelijke afloop, dan word je bijvoorbeeld ‘schaakmat’ gezet. Als je in het leven een roeping niet vervult, wil dat dus niet zeggen dat je hem nooit meer kan vervullen. Dat kan morgen of overmorgen misschien ook nog. Maar je kunt een verkeerde keuze maken die niet meer terug te draaien is.”
Wat zou jij doen als het leven geen beperking had?
“Wat ik leuk vind aan mijn huidige werk is in samenwerking met anderen een probleem of puzzel op te lossen. Als het leven geen begrenzingen zou kennen, dan zou ik dat nog steeds willen doen, maar dan meer op grotere en maatschappelijkere schaal, bijvoorbeeld bij de Verenigde Naties. En ik zou meer buiten in de natuur willen ‘werken’. Ik heb idealen, maar de realist in mij accepteert dat het nu geen perfecte wereld is. Als christen heb ik de hoop dat de wereld die hierna komt rechtvaardiger is. Dat is een plek waar het onrecht wel wordt opgelost.”
Waarom is dat voor jou een hoop?
“Ik heb de gelukkige positie dat ik zelf niet veel onrecht heb hoeven ervaren in mijn leven. Er zijn genoeg mensen die het zo veel moeilijker hebben dan ik. Het is zo frustrerend dat onze maatschappij daar deels verantwoordelijk voor is en dat dat niet 1-2-3 te stoppen is. Wat mij hoop geeft is dat er uiteindelijk een wereld komt waar dat onrecht niet meer plaatsvindt en dat er ook wel iets wordt gedaan met het onrecht wat de mensen nu wordt aangedaan. Als die hoop ontbrak zou ik het leven heel leeg vinden.”
In de serie ‘Rijker leven met ..’ komt iedere keer een young professional aan het woord. We spreken over zingeving, inspiratie en dromen.